متغیرهای تحقیق

در یک تحقیق برای پاسخ دادن به سوالهای تحقیق و یا آزمون فرضیه های تحقیق شناسایی متغیر ها ضروری است.

متغیر ویژگی است که مقادیر متفاوت می پذیرد.

متغیر چیزی است که تغییر می کند. مثل سن، درآمد، هوش.

در تحقیق متغیر چیزی است که ثابت نیست . مقادیر و ارزش های مختلفی را می پذیرد و محقق قصد دارد در مورد آن اطلاعات به دست آورد.

متغیر ها در تحقیقات دستکاری، مقایسه و کنترل می شوند.

متغیر هر ویژگی یا کیفیتی است که بر حسب درجه و نوع متفاوت است و قابل اندازه گیری باشد.

این مفهوم در اصل از ریاضیات گرفته شده است

جایگزینی برای مفاهیم «علت» و « معلول» است

مفهومی است که می تواند اندازه ها و حالتهای مختلف داشته باشد

انواع متغیر ها:

1- متغیرهای کمّی – کیفی (برحسب مبنای اندازه گیری)

1-1- متغیرها کمّی قابل اندازه گیری اند و می توان اندازه آنها را بصورت عددی نشان داد. و دو دسته اند:

الف) متغیرهای پیوسته : هر مقدار و اندازه ای را قبول می کنند. (قد – درآمد – سن )

ب) متغیرهای گسسته : فقط اعداد اصلی و صحیح (نه اعشاری) را قبول می کنند. (تعداد افراد یک کلاس )

2-1- متغیرهای کیفی:

قابل اندازه گیری بصورت کمّی و ریاضی نیستند . قابل مرتب شدن و طبقه بندی هستند. مثل گروههای خونی – تحصیلات – رنگ مو – رنگ چشم

2- تقسیم بندی متغیرها براساس نقشی که در تحقیق دارند.

1-2- متغیر مستقل و وابسته

الف) متغیر مستقل : متغیر محرک ، علت ، مقدمه و عامل است که توسط محقق ، اندازه گیری یا دستکاری و یا انتخاب می شود تا اثرات آن بر متغیر دیگری که وابسته است روشن شود.

ب) متغیر وابسته : متغیر پاسخ ، معلول، نتیجه است مورد مشاهده و اندازه گیری قرار می گیرد تا اثرات متغیر مستقل بر آن مشخص شود.

در هر فرضیه معمولا دو متغیر وجود دارد :

متغیر مستقل و متغیر وابسته

مثال: اگر گفته شود که “گسترش فقر موجب افزایش بی دینی می شود” فقر، متغیر مستقل و بی دینی متغیر وابسته خواهد بود.

در هر  تحقیق سعی بر آن است تا با استفاده از اطلاعات و اسناد مناسب ، ارتباط بین این متغیرها بررسی شود

2-2- متغیرهای تعدیل کننده :

متغیری است که در روابط بین دو متغیر مستقل و وابسته اثر می گذارد.

متغیر مستقل ثانوی است که می تواند متغیر وابسته را تحت تأثیر قرار دهد. مثل جنسیت، سن، تحصیلات. مثلاً « بررسی تأثیر دیدن برنامه های تلویزیونی خشونت آمیز در میزان پرخاشگری دانش آموزان ابتدایی» ممکن است تأثیر میزان دیدن این برنامه ها در پرخاشگری بین دختران و پسران یکسان نباشد . لذا جنس یک متغیر تعدیل کننده است.

3-2- متغیرهای کنترل:

متغیری است که اثر آن باید خنثی یا کنترل شود.

مثال در آزمون این فرضیه که:“ پیشرفت تحصیلی دانش آموزانی که والدین آنها با سوادند بیشتر از پیشرفت تحصیلی دانش آموزانی است که والدین آنها بی سوادند“

سواد والدین متغیر مستقل،

پیشرفت تحصیلی متغیر وابسته،

و هوش متغیر کنترل است.

4-2 متغیرهای مزاحم :

متغیرهایی هستند که بر نتیجه پژوهش اثر می گذارند ولی مستقیماً
نمی توان آنها را شناسایی و به کنترل درآورد.

بخش قبلی  این مقاله

انواع اهداف در تحقیق کدام است و ویژگی آن ها چیست؟ (قسمت پنجم)