5-مبانی فلسفی و پارادایم های پژوهشی

باورها ، ارزش ها و رفتارهای پژوهشگران در مقاطع زمانی و یا دوره های علمی ، پاسخ های ویژه ای برای پرسش های بنیادی دارد که :

تکرار پذیر بوده

و در چارچوب مفهوم روش روش شناسی و تفاوت بین این دو مفهوم نمی گنجد.

برای پرداختن با این چه راهی ، باید با این مفهوم جدید تحت عنوان پارادایم آشنا شوید .

در سالهای اخیر با ورود این مفهوم به عرصه های علمی ، شاهد صف آرایی جدیدی از پژوهشها هستیم .

که تفاوت آنها از منظر فلسفه نگریستن به واقعیت پژوهش و پارادایم فکری پژوهشگر است.

پارادایم عبارت است از :

چارچوب فکری غالب و رویه جاری نهادینه شده.

پارادایم ها در پرتو تغییرات و تحولات دارای چرخه عمر زمانی معین میباشد.

پارادایم یک نوع جهان بینی و نظریه کلی بوده و دیدگاهی جامع درباره پیچیدگی های جهان واقع است.

مجموعه ای از اعتقادات علمی و باورهایی که چارچوبی را برای آزمون ، ارزیابی و در صورت لزوم اصلاح نظریه های علمی فراهم می آورد.

کوهن پارادایم ها را مجموعه ای از مفروضات ، مفاهیم ارزش ها و تجربیاتی که روشی را برای مشاهده واقعیتهای جامعه فراهم می سازد تعریف می کند.

به اعتقاد ایشان پارادایم ، دستاوردهای علمی به صورت عمومی پذیرفته شده است که برای مدتی به وسیله پیروان آن رشته به عنوان الگویی برای حل مسائل رشته مزبور به کار گرفته می شود.

در نتیجه :

بر این اساس پارادایم چهارچوبی برای حل مسئله است که به فعالیت های پژوهشگران برای مفهوم پردازی مسائل خاص معنا میبخشد.

در این عرصه فکری اندیشمندان پژوهش هارا از نظر مبانی فلسفی حداقل در زیرگروه دو پارادایم که تمایز قابل توجهی با هم دارند ، طبقه بندی مینمایند.

دلیل این تفاوت به نوع پاسخ پارادایم ها به سه سوال اساسی که درباره هستی شناسی ، معرفت شناسی و روش شناسی و تحلیل شود رخ میدهد.

به تعبیر دیگر پاسخ به این پرسش که :

واقعیت یک پدیده چیست

ماهیت شناخت درباره واقعیت این پدیده چیست

و چگونه این شناخت حاصل می شود

در این دو گروه ، یکسان نبوده و موجب تفکیک پارادایم های پژوهشی از هم می شود.

این تقسیم بندی مشتمل بر پارادایم اثبات گرایی و تفسیر گرایی است.

1-5- پارادایم پوزیتیویستی یا اثبات گرایی

پوزیتیویسم نوعی معرفت شناسی است که با جستجوی سامان مندیها و روابط علی بین عناصر تشکیل دهنده آن ، در پی تبیین و پیش بینی رخدادهای جهان اجتماعی است.

بر اساس نگاه این پارادایم به هستی شناسی :

دنیای اجتماعی همچون دنیای فیزیکی ، واقعی و مستقل از ذهن انسان در نظر گرفته میشود .

الگوها و نظم هایی که در دنیای اجتماعی وجود داشته باشند جدای از چگونگی ادراک یا تفسیری که از آن به عمل می آید وجود عینی دارند.

میتوان با ابزارهای علم آنها را کشف نمود.

دیدگاه پوزیتیویسم، واقعیت را ، امور عینی ،قابل مشاهده ،اندازه گیری و پیشبینی تلقی نموده و آن را قابل درک از راه حواس میداند.

فرض اساسی این پارادایم این است که :

پژوهشگر و سوژه مورد پژوهش هستی های مستقل از هم بوده و پژوهشگر قادر است پدیده مورد نظر را صرف نظر از باورها ، ارزش ها و نظام های مفهومی خود بدون تاثیر گذاری و یا تاثیر پذیری مورد مطالعه قرار دهد.

تاریخچه:

قبل از سال ۱۹۶۰ دیدگاه اثبات گرایی رویکرد قالبی بود و پژوهشگران علمی را که بر اساس آزمون و مشاهده حاصل نمیشد اساس علم به حساب نمی آوردند.

در این دوره تمام پژوهشها به شیوه کمی انجام میشد.

متفکرین این پارادایم بر این اعتقادند که :

هر آنچه در محیط پیرامون قابل مشاهده و درک است می توان با روابط علت و معلولی آنها را تحلیل کرد .

اگر پدیده ای را به صورت عینی نتوان مورد سنجش و اندازه گیری قرار داد باید در اهمیت و ارزش آن پدیده تردید جدی داشت.

نتیجه گیری:

جزئی نگری و تاکید بر کمیت و اعداد و ارقام به دنبال شناخت پدیده ها بودند تا عملگرایی

تاکید بر شناسایی علت ها و به جای معلول ها

قابل درک و ملموس دانستن واقعیت ها

و مستقل تلقی کردن آن از مشاهده گر که در حقیقت بیانگر هستی شناسی است

اصالت دادن بر تجربه حسی

و نامعتبر شمردن هر آنچه خارج از این مدار باشد

از ویژگی های برجسته این پارادایم محسوب می شود.

این پارادایم با استفاده از منطق استدلال قیاسی پایه و مبنای فلسفی کلیه پژوهش های کمی را تشکیل میدهد.

تاکید آن بر استفاده از روش شناسی کمی در پژوهش ها است.

این پارادایم در فراهم ساختن زیرساختی برای آزمودن فرضیه ها یا فرضیه آزمایی بیشترین نقش را ایفا نموده

مجموع پژوهشهایی که در حوزه رد یا پذیرش وجود تفاوت اختلاف یا رابطه بین دو یا چند متغیر انجام می شوند ، حتی پژوهش های مداخله ای و علی و معلولی در زمره این پارادایم قرار می گیرد.